Isimayila ”Usuman” Siise
N`na Mee karoo la Luntang Buuñaaringo bata Cap Verde bankoo kang. A too mu Isimayila Siise le ti, bari jamaa fo a ye ko Usuman. A mu Senekaalinkoo le ti, bari saaying a mu juloo le ti Praya saatewo to, meng mu Cap Verde bankoo la kapitaloo to. A nene mang taa karanbungo to, bari ka bo ning keebaa karango la, a ka safeeroo ning karango ke noo kang jamaa la, a ka mennu fo. Mandinka kango be wolu kono le, bari a ye Fula kango le kanu baake, kaatu a fango mu Fuloo le ti. Hani nataaloo bala bulubaa karoo la, a be leetaroo safee kang a fansung kango to a kotookewo le ye, meng be siiring Kambiya.
N`na kibaaritaalaa taata ka Usuman kumpaboo. A ye a ñininkaa baluwo keñaa la, aning kuwolu be laaring ñaameng Cap Verde jee.
- Usuman, i bota Kaasamaasi. Feng fo karannaalu ye i baadingolu ning i fango la kuwo to.
Haa, nte wuluuta Burukoo saatewo le to Kaasamaasi. Nte le mu ding fulanjango ti n`wuluulaalu Yoro Siise aning Mati Joobu la dinding tango kono. Itolu be siiring wo saatewo le to hani bii, m mumu Birang Siise ye meng loo, kabiring a bota Futa Tooro. 1997 sango le le nga n na musoo futuu, ì ka a fo meng ye Hawa Jallo, meng ye Abudullayi, n dinkee foloo wuluu 1999 sango la.
- Mung ne ye a tinna i ye i la saatewo bula aning i taata manee ñaadii le?
Nga miira ko, moo-wo-moo ka lafi sii la a fansung moolu le kono, bari baluwo la koleyaa ka tu lafaa la jee le dorong. Samaa senoo le mu siloo ti, moo si baluu meng na. Bari saaying jamaanoo la, samaajiyo ka dasa le, kati fengolu buka siyaa, adung hani i ye mennu soto, ì buka sang warang ì daa ka dooyaa baake le. Waatoo doolu la, a ka mee janning i ka i la tiyakodoo soto.
Ning i ye ninsoolu juubee, meng mu ntolu Fuloolu la fankoo ti, ninsi koorewolu be dooyaa kang ne dorong, kaatu fo n`si ì waafi ka n`na suuloolu taamandi. Suuñaaroo ning koleyaa kuu doolu fanaa ka ninsoolu talaa le.
Ñinnu bee mu kuwolu le ti, mennu ye n wulindi ka taa ñinindiroo la.
- Mung ne ye a tinna i danta Cap Verde aning ì ye wo kodoo soto ñaadii le?
Nte nene mang Cap Verde long nung, m baadingo doo meng be Dakaaru, wo le ye a la kuwo fo n ye. Bitung n ko m fang ye ko, 'm batu, nga taa jee! Ning Alla ye m firing, nga a tentu, ning wonte, nga tenteng ñaato ñinindiroo la.'
Nga n na tikeeti songo soto sukuru waafoo le la Kasamaasi, Jinee-Bissawu naanewo maafango la. N ka wo sukuroo sang Kambiya le, nga a landi n fango la suusareetoo kang, bitung nga a samba taaring dulaalu to, sukuroo daa be diyaaring daamennu to. Nga wo ke kabiring 1997 sango la, ka naa fo 1999 sango la. Bitung nga n na tikeetoo 2001 sango la, n taata Cap Verde.
- Saaying i mu juloo le ti. I ka mung feng siifaalu le waafi, i ye julayaa karang ñaadii le, aning i la ñaatotaa be ñaadii le?
N ka radiyolu waafi, montoroolu, tililuneetoolu, ì ning kaseetoolu, n ka mennu yelemandi fanaa. Ñing marisandiisoolu jamaa ka bo Dakaaru le, Senekaali bankoo kang. N fango taata jee fo siiñaa saba. Ning meng be taa la wo to sandiroo la, i ning €1.000 ñanta taa la le, meng mu Seefaa 650.000, ning wo nte a mang jari ka tikeetoo sang wo la, kaatu a daa si taa kaañang Seefaa 120.000 fee le. Wo kamma la, ning m mooñoolu ka taa sandiroo la jee, n ka wolu le sambalaa.
Meng ye n londi ñing julayaa la, wo mu Kaatim Siise le ti. Nga a tara Cap Verde jang ne, adung ate le ye maakoyiroo dii n na jang janning n ka dali. N sawunta le ka bo jooyee to ka taa jooyee to, kaatu biring juloolu siyaata, mennu mu naalaalu ti, fiiroo naata tiñaa. Wo naata a tinna, n sawunta jooyee jamaa to jang, mennu be ko Mindelo, San Antawo, Sal aning San Nikulo. Saaying m be siiring kapitaaloo to jang.
Komeng Fula jamaa be ñaameng, nga ñing julayaa kanu baake le. Julayaa kono, i buka a long, i la ñaatotaa be naa ñaameng. Waati doo be jee, i si waafiroo ke fo kari kiling, i mang kodi jamaa soto. Wo koolaa, lung kiling dorong, i ye meng waafi, a si siyaa wo kari tambilaa taa bee ti. Ka i fang soto ñing baluu siifaa kono, wo le sooneyaata m fee, diina ka dookuwo ke moo koteng ye. - Baluwo be ñaadii le Cap Verde jang?
Julayaa la karoo la, a be koleyaa kang, ko nga a fo i ye ñaameng. Moofing jamaa le be jang saaying, adung jang moolu jamaa sangarata le. Doolu be jang, ì ka a fo ntolu ye ko, ”Jang mang ke ali la bankoo ti. Ali seyi!”
Nte ning ñing moolu mang koleyaa kuwolu soto, kaatu nga ì la kango moyi tariyaake le, meng mu Kriyol kango ti. Wo kango sooneyaata nte bulu le, hani a mang ke kiling ti jooyee doolu to taaring. A siifaa fula mennu siyaata, wolu mu Badiwu aning Sambajuutu le ti, nga mennu bee long. Moo fingolu doolu, komeng Najiiriya dingolu, wolu buka kango karang koyirinke, adung baluwo ka koleyaa ì bulu baake le.
Sambajuutu moolu le hadamayaata ka tambi Badiwu moolu la. Badiwu moolu be Praya jang. Ì la musoolu sangarata baake le, adung ì ka tu muroolu maabo la ì la nafaalu kono le, ì tewolu to.
Sotoo ka ke jang ne to Kaasamaasi ti, bari fengolu daa le fanaa koleyaata. I la jang kodoo keme naani, meng mu dalasi kodoo keme ning muwang ne ti, tiloo kono wo mu moo kiling ne la domoroo ti, domori waafidulaa to. N ka n na dimbaayaalu maakoyi noo le domanding, mennu be kooma Kaasamaasi. Ninindirilaalu buka i la dimbaayaalu daañini noo jang. Wo kamma la, m be siloo ñini kang ne ka kontinee Tubaabuduu. Bari n te taa ning baa la siloo la, bari m be kayiti koyiringolu le ñining na.
- Fo tumarankee jamaa le be jang, mennu ka siloo ñini ka taa Tubaabuduu?
Haako! Moo-wo-moo be wo le ñini kang jang. Naalaa dantang dorong ne futuuta jang, ì ye ì la koridaalu soto. Doolu mang a soto noo, adung ning i ning i kafuñoolu doolu sabatita ñoo kang, i buka tanka noo ì la koleyaa kuwolu ma.
Tubaabuduu taalaalu ka i fansung koridaalu soto juuna le, adung jeemoolu le hadamayaata jang moolu ti. M be siiñoolu la kuwo le fo kang, kaatu n kafuñoolu doolu mennu be Tubaabuduu, ì ye ñing fo n ye ko, poliisoolu ka ì batandi jee le, ka taa ì tara ì la dookuubundaalu to taaring aning ì la suwolu kono ka ì la kayitoolu ñininkaa. Wo te kering Cap Verde jang.
- A baraka i la jaabiri kuu ñiimaa kang! Alla maa Alla ye neema i ma Cap Verde jang, aning i taata daa-wo-daa.
A baraka, "n jaaraama."
|