|
||
 Yaayaa Siise - katalaa baa keebaa karandiroo toN`na Disemba karoo la luntang buuñaaringo mu Yaayaa Siise le ti, ka bo Madiyaana saatewo to, Kombo Tilijii. Ate mu keebaa karang kalaasoolu le la ñaatonkoo ti saatewolu to taaring, Kambiya bankoo kang jang. A mu katalaa baa le ti, meng nene mang taa karambungo to, bari ka bo ning a la keebaa karango la, a keta karandirilaa ti. A la ñaatotaa kamma la a karango ning karandiroo kono, a naata ke keebaa karang kalaasoolu la ñaatonkoo ti, Tubaaboolu ka a fo meng ye supervisor. Bitung n`na kibaaritaalaa naata a kacaañoo-yaa a la dookuwo keeñaa la aning a la ñaato taa sunta meng na, ì la kacaa keta teng ne: Foloo foloo, m be lafi la i ye kuma fo i fango la kuwo to moolu ye, mennu be i la kuwo karanna n`na kibaari bundaa to Nte mu Fuloo le ti. N wuluuta Demati saatewo le to 1970 sango la. 1972 sango la, n na alifaalu naata taa Buruko saatewo to Senekaali bankoo kang. Bitung nga n na dindinyaa bee ke jee le to. N naata muru nang Kambiya jang 1992 sango la, ka taa bayibayingo la. N tarata bung dookuulaalu le nooma taaring lebereesiyaa la, ka kodoo ñini fo n si n fango ning m baadingolu maakoyi. Sekitemba karoo kono 1999 sango la, n naata naaki dookuwo soto ñing Tubaaboolu bulu, n ning mennu be dookuwo la teng. N na wo dookuwo wucoo kono le, ì ye n ke ì la keebaa karang kalaasoo doo kono ka n karandi Mandinka kango la, a ning a safeeñaa. Kuma la sutiyaa kamma la, n na kuwolu datita teng ne. I la ñaatotaa keta jee ñaadii le, fo i naata futa ñing palaasoo to? Nga ñaato taa soto le, adung n na seedeyaa kayiti foloo beteyaata baake le. Wo karango koolaa, ì naata ì la karandirilaalu kafu ñoo kang, ka ì karandi karandiroo kuwolu la. Bitung ì ye n fanaa daa bulandi wo karango to. Ntolu moo tang ning luulu le ye wo ke, adung ntolu moo fula le keta moolu ti wolu kono, mennu nene mang taa karambungo to. Wo karango to, nte le keta moo sabanjango ti. Wo siloo la, n naata ke karandirilaa ti Bundung ne foloo to, nga moolu karandi Mandinka kango ning Fula kango la daameng. Ì naata karandiri kalaasoo dii n na ì la koridaa fango fanaa kono jee le, m be naaki dookuwo la ì ye daameng. N ka moolu karandi jee fanaa, adung n naata ke karandirilaalu fangolu karammoo ti. Kaatu nte le naata tarata jee ka moo doolu karandi, karandiroo keeñaa la, wolu fanaa naata ke karandirilaalu ti. Saaying i naata ke keebaa karang kalaasoolu bee la ñaatonkoo ti ñaadii, adung i marata kalaasi jelu le la? N na wo karandiroo wucoo kono le, ì naata a fo n ye ko, n ning ì ka taa ñoo la saatewolu to taaring ka ì la kalaasoolu kumpabo, aning ka koroosiroo ke ì ka karandingolu kotoboo ñaameng, aning ka karandirilaalu deemaa ì la suula kuwolu to, karandiroo kono. N ning ì ye wo taa ning naa le ke, fo labango la, ì naata nte fango londi wo palaasoo to. N tarata maraling kalaasi muwang ning woorowula le la saatewolu to taaring. N`na ñing keebaa karang kalaasoolu mang tara bankoo bee kang, ntolu la kalaasoolu be Ñoomi tundoolu le kang, Kombo, aning bunjawolu to, mennu be ko Mile 2 aning Joshwang. Wo kalaasoolu karandiroo ka ke sanji jelu le ti? N`ka kalaasi-wo-kalaasi karandi le fo sanji fula. Wo koolaa ngà kotobooroo ke, ning mennu ye a kata, wolu le ka seedeyaa kayitoo soto. Bari ning mennu mang a kata baake, wolu ka a seyinkang ne, ì ning kalaasi kutoo, m`be meng dati la. Ning mennu soobeeyaata ì kono baake, adung ì lafita ka tenteng ì la karango la, wolu ka tenteng Ankalee kango karango la le, n`na kalaasoo doolu to, n`ka mennu kumandi Advanced class la. Ì doolu ka mecoolu karang n`na wo kalaasoolu to le, mennu be ko cuuboo, masing karaloo aning buluma kalang dookuu koteng jamaa, meng si hadamadingo nafaa. Ite mu Fuloo le ti. Saaying i ye Mandinka kango moyi ñaadii le, sako ka Mandinkoolu fango karandi a la? Tooñaa, wo ka moo jamaa le jaakali. Bari ning i ye a juubee, i be a fahaamu noo la sooneeyaa-rinke le ko, moo jamaa mang kango karang noo, ì ye meng suusuu, sako a safee. Wo le ye a tinna, nte la Mandinkoolu karandoo ì la kango la, mang ñang moo jaakali la, kaatu m buka ì karandi ì la kango foo la, bari a safeeñaa ning a karangñaa, sako kuluborindoo. Ngà ñing karango la nafaa je le, surtu ite ye, aning ñaatotaa kuu kotengolu kono. Bari saaying, n`lafita, i ye koleyaa kuwolu le fo n ye, i ye mennu taki i la karango wucoo kono, i la karandingolu aning i la karandirilaalu karoo la. Nga Alla tentu baake, kaatu m mang bataa kuu-wo-bataa kuu le soto n na karango wucoo kono. N na karandingolu fanaa la karoo la, m mang koleyaa kuu soto ì la kuwo to, adung n na karandirilaalu fanaa be wo le ñaama. Bari Mandinkoolu la ñing mansaaloo mu tooñaa le ti ko, ”Hani koorewo to, ì buka ninsoolu bee siti ning ì binoo la, bari i ka doolu siti ì singolu le la.” Keebaa karandoo mu ñaamengo le ti, kuluwo aning timinadiyaa. Ning moo-wo-moo ye ñing kuwolu soto a la karandiroo kono, wo buka bataa. Ning nga n na karandingolu kotoboo, ning mennu ye a kata, n ka seedeyaa kayitoo dii wolu le la. A kono ning meng mang seedeyaa kayitoo soto, ì nene buka kamfaa warang sunu wo kuwo la, ì ka a kata le kotenke. Adung ì jamaa fango ka seewoo le hani ì mang seedeyaa kayitoo soto, kaatu ì ka a fo le ko, ”Nga a kata le, kaatu nene mang taa karambungo to.” Ite mu dimbaayaa tiyo le ti, i be naaki dookuwo la ñing Tubaaboolu bulu hani saaying, adung ì be maraling keebaa karang kalaasoolu fanaa ma saatewolu to taaring. I ka ñing kuwolu bee samba ñoo la ñaadii le, surtu i la dimbaayaa la kuwo? M be n na katakuwolu bee ke kang ne, ka ñing dookuwo bee samba ñoo la, kaatu Mandinkoolu ko, ”Keebaa meng ye a la haajoo long, wo buka kori kuu la.” Waatoo doolu ning n taata saatewo doolu to, n ka sabati jee le fo tili saba ñong warang lookung kiling ñong, n na dimbaayaalu mang je. Bari meng kummaayaata, wo le mu ñing ti ko, ì la dimbaayaa ye a long ko, ì ka funti itolu le la kuwo kamma, adung ning i taata, ning i be naa la, i ning feng ne ka naa. Wo mu tooñaa le ti! N`na kalamutaroo to, senelaalu la bukoo be sotoring Mandinka kango to le, ì ka a fo meng ye “Seneñaa kendoo,” adung saaying ite be wo yelemandi kang i la kango to le. Mung ne mu i la natoo ti wo kuwo to? Nga ñing kuwo je le ko, senoo kummaayaata baake le, bari a te yiriwaa noo karango kooma. Waati naalaa, n lafita ka fannaa kummaayaaringolu yelemandi n`na kangolu to ka bo buku doo fanaa to, meng be dending ninsi malayandiroo la. N jaaraama, Yaayaa! |